Trong cơ thể chúng ra luôn diễn ra những phản ứng chuyển hóa. Việc cung cấp các chất dinh dưỡng và thải các sản phẩn sau hoạt động chuyển hóa là cần thiết. Để tham gia đảm bảo được chức năng này, máu đóng một vai trò rất quan trọng.
1. Tổng quan về máu
Máu là một chất lỏng, lưu thông trong hệ tuần hoàn, bảo vệ mối liên hệ giữa những cơ quan, bộ phận trong khung hình .
Máu chiểm khoảng chừng 8 % khối lượng khung hình của một người trưởng thành .
Nhiệt độ trung bình của máu là 38ºC. Máu có độ pH từ 7,35 – 7,45; mang tính hơi kiềm.
Máu có độ nhớt gấp 4,5 – 5,5 lần nước. Độ nhớt này rất quan trọng so với tính năng của máu vì nếu máu chảy quá thuận tiện hoặc có quá nhiều sức cản, nó hoàn toàn có thể làm căng tim và dẫn đến những yếu tố tim mạch nghiêm trọng .
Máu trong động mạch có màu đỏ tươi hơn máu trong tĩnh mạch nhờ lượng oxy cao hơn .
Hiện nay không có một chất tự tạo nào hoàn toàn có thể thay cho máu. 1
2. Chức năng của máu
Máu có ba công dụng chính : luân chuyển, bảo vệ và điều hòa. 2
2.1 Chức năng vận chuyển:
- Chất dinh dưỡng: Các thực phẩm sẽ được ly giải thành các chất dinh dưỡng như acid amin, glucose, acid béo, các chất điện giải, các vitamin và nước khi đi từ dạ dày đến ruột. Ruột hấp thu các chất dinh dưỡng này vào máu. Sau đó, máu vận chuyển đến mô, để mô tổng hợp các chất cần thiết cho hoạt động sống của tế bào nói riêng và cơ thể nói chung.
- Chất đào thải: Khi các tế bào chuyển hóa xong, sẽ đào thải các chất như CO2. H+ và NH3 và gan đào thải ure. Các chất đào thải này đi vào máu, máu vận chuyển đến thận, phổi để bài tiết ra ngoài.
- Oxy và Cacbon dioxide: Oxy từ không khí khi hít thở vào phổi sẽ khuếch tán vào máu, di chuyển đến tim. Sau đó tim co bóp để bơm máu giàu oxy qua động mạch đến toàn bộ cơ thể. Sau khi các mô trong cơ thể sử dụng O2 sẽ đào thải CO2. Lúc này CO2, theo đường máu tĩnh mạch trở về tim bơm lên phổi và thở ra ngoài.
- Hormone: các tuyến nội tiết nằm rải rác khắp cơ thể giải phóng hormone vào máu, đưa chúng đến các tế bào đích ở xa.
2.2 Chức năng bảo vệ
Trong máu có nhiều đại thực bào và những loại tế bào bạch cầu bảo vệ khung hình khỏi những mối rình rập đe dọa từ bên ngoài, như vi trùng gây bệnh xâm nhập vào máu qua vết thương. Các tế bào bạch cầu này cũng giúp tìm kiếm và hủy hoại những mối rình rập đe dọa bên trong khung hình, như những tế bào có DNA đột biến hoàn toàn có thể nhân lên để trở thành ung thư hoặc những tế bào bị nhiễm vi rút .
Ngoài ra, khi có một yếu tố ảnh hưởng tác động từ bên ngoài như vật nhọn đâm vào khung hình, làm cho những mạch máu nhỏ bị tổn thương dẫn đến chảy máu. Các tiểu cầu trong máu và một số ít protein hòa tan trong huyết tương sẽ tương tác để tạo ra những cục máu đông ở vết thương để chặn máu chảy ra ngoài, giúp bảo vệ khung hình không bị mất máu nhiều hơn .
2.3 Chức năng điều hòa cân bằng nội môi trong cơ thể
Máu giúp giữ cân đối nhiệt độ trong khung hình. Điều này được triển khai thông qua huyết tương, huyết tương hoàn toàn có thể hấp thụ hoặc tỏa nhiệt, cũng như thông qua vận tốc máu chảy. Khi những mạch máu co và giãn, máu chảy chậm hơn và làm cho nhiệt dễ bị mất đi. Khi nhiệt độ môi trường tự nhiên thấp, những mạch máu hoàn toàn có thể co lại làm chậm mất nhiệt ra bên ngoài .
Máu cũng giúp duy trì sự cân đối hóa học của khung hình. Protein và những hợp chất khác trong máu hoạt động giải trí như chất đệm, giúp kiểm soát và điều chỉnh độ pH của những mô khung hình. Giá trị pH của máu cũng được giữ ở mức lý tưởng từ 7,35 – 7,45. Nó giúp cho tất cả chúng ta biết dịch trong máu có tính axit hoặc kiềm như thế nào. Giá trị pH không đổi là rất quan trọng so với những công dụng của khung hình .
3. Thành phần của máu
Máu gồm hai thành phần : huyết tương chiếm khoảng chừng 55 % khối lượng của máu. Còn 45 % là huyết cầu gồm có hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu. 2
Để tách ra được hai thành phần gồm huyết tương và huyết cầu, người ta sử dụng giải pháp quay ly tâm ống máu trong vài phút. Kết quả, ống máu sẽ có 2 dịch màu, màu vàng ở trên là huyết tương, và màu đỏ ở dưới là huyết cầu. 45 % huyết cầu còn được gọi là Phần Trăm hematocrit .
3.1 Huyết tương
Huyết tương là một hỗn hợp dịch phức tạp, chứa nhiều thành phần, gồm có muối khoáng và ác chất hữu cơ gồm có những protein, carbonhydrate và lipid. 2
Protein huyết tương
Protein chiếm khoảng chừng 7-8 % huyết tương, gồm có albumin, globulin và fibrinogen .
Albumin
Là protein do gan tổng hợp, hòa tan trong nước. Albumin có vai trò chính là tạo áp suất keo trong lòng mạch máu .
Ơ những người có bệnh lý ảnh hưởng tác động đến công dụng gan sẽ ảnh hưởng tác động đến năng lực tổng hợp của albumin. Hậu quả thường làm giảm lượng albumin trong huyết tương, giảm áp suất keo trong lòng mạch máu và thoát nước ra khỏi lòng mạch với bộc lộ là khung hình bị phù. Ngoài ra, albumin còn đóng vai trò như chất chuyên chở những chất khác trong huyết tương như cholesterol, những axit béo và một số ít muối khoáng, v.v.
Globulin
Được chia nhỏ thành 4 thành phần alpha 1, alpha 2, beta và gamma .
Fibrinogen : là một tiền chất hòa tan của một protein dính gọi là fibrin, tạo nên khuôn hình thành cục máu đông. Fibrin đóng một vai trò quan trọng trong quá trình đông máu của khung hình .
Carbonhydrate
Đại bộ phận Carbonhydrate trong máu đều ở dạng glucose .
Glucose trong máu là nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu cho cơ thể. Ngoài ra nó còn tham gia vào thành phần cấu tạo của nhiều chất trong cơ thể.
Lipid huyết tương
Bình thường lượng lipid chứa trong huyết tương khoảng chừng 5-8 g / lít. Bao gồm : cholesterol, phospholipid, triglyceride và lipoprotein .
3.2 Huyết cầu
Các thành phần của huyết cầu gồm có : Hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu .
Tế bào hồng cầu
Khác với nhiều loại tế bào khác, hồng cầu không có nhân. Mỗi tế bào hồng cầu chứa hemoglobin có vai trò luân chuyển oxy. Trong những mạch máu nhỏ ở phổi, những tế bào hồng cầu lấy oxy từ không khí khi hít vào và luân chuyển oxy đến tổng thể những bộ phận của khung hình .
Các tế bào cần oxy để trao đổi chất, sau đó tạo ra carbon dioxide như một chất thải. Các tế bào hồng cầu liên tục thu nhận carbon dioxide, luân chuyển nó trở lại phổi và thở ra ngoài .
Hồng cầu là những tế bào có dạng hình đĩa, hai mặt lõm. Chính hình thể này giúp hồng cầu tăng diện tích quy hoạnh tiếp xúc lên 30 %. Hồng cầu hoàn toàn có thể biến hóa hình dáng nhờ cấu trúc của chúng. Chúng hoàn toàn có thể lê dài ra khi luân chuyển qua những mao mạch nhỏ .
Tế bào hồng cầu có vòng đời khoảng chừng 120 ngày. Khi hồng cầu đã già, chúng sẽ bị phân hủy trong tủy xương, lá lách hoặc gan .
Tế bào bạch cầu
Bạch cầu là những tế bào có nhân, hoàn toàn có thể hoạt động được và luôn đổi khác hình dạng .
Bạch cầu được chia thành bạch cầu hạt và bạch cầu đơn nhân. Bạch cầu hạt gồm có bạch cầu trung tính, bạch cầu ưa kiềm và bạch cầu ưa acid. Trong khi đó bạch cầu đơn nhân gồm có bạch cầu mono ( đại thực bào ) và tế bào lympho .
Tế bào bạch cầu đóng một vai trò quan trọng trong mạng lưới hệ thống miễn dịch. Tại đây, những loại tế bào bạch cầu khác nhau sẽ có tính năng khác nhau : 1 số ít chống lại những tác nhân xâm nhập như vi trùng, vi rút, ký sinh trùng hoặc nấm và làm cho chúng trở nên vô hại. Những tế bào khác tạo ra kháng thể, đặc biệt quan trọng nhắm vào những vật thể lạ hoặc vi trùng như virus .
Các bạch cầu cũng đóng vai trò trong những phản ứng dị ứng. Ví dụ chúng bảo vệ rằng một người nào đó bị dị ứng với bụi nhà sẽ bị sổ mũi khi họ tiếp xúc với bụi .
Một số tế bào lympho cũng hoàn toàn có thể tàn phá những tế bào ung thư được hình thành trong khung hình .
Hầu hết những tế bào bạch cầu có tuổi thọ chỉ vài giờ đến vài ngày. Tuy nhiên, một số ít tế bào lympho hoàn toàn có thể sống sót trong khung hình trong nhiều năm .
Tiểu cầu
Tiểu cầu là những tế bào nhỏ được sinh ra trong tủy xương đi vào máu .
Tiểu cầu có các chức năng sau:
- Tiết ra chất co mạch làm co mạch máu, gây co thắt mạch máu khi bị rách, vỡ.
- Tạo thành các chốt tiểu cầu tạm thời để cầm máu.
- Tiết ra chất tạo đông (yếu tố đông máu) để thúc đẩy quá trình đông máu.
- Làm tan cục máu đông khi không còn cần thiết.
- Tiêu hóa và tiêu diệt vi khuẩn.
- Tiết ra hóa chất thu hút bạch cầu trung tính và bạch cầu đơn nhân đến các vị trí viêm.
- Tiết ra các yếu tố tăng trưởng để duy trì lớp lót của mạch máu.
4. Nguồn gốc của tế bào máu
Ở người lớn, những thành phần của tế bào máu được sản xuất hầu hết ở tủy xương và tăng trưởng qua nhiều quy trình tiến độ từ tế bào gốc và mẫu tiểu cầu2. Các tế bào bạch cầu như tế bào lympho không chỉ trưởng thành trong tủy xương mà còn trong những hạch bạch huyết. Khi những tế bào được triển khai xong trong tủy xương, chúng được giải phóng vào máu .
Trong khung hình có một số ít chất kiểm soát và điều chỉnh việc sản xuất những tế bào máu. Ví dụ hormone erythropoietin, được sản xuất trong thận, thôi thúc sản xuất những tế bào hồng cầu ; chất được gọi là cytokine kích thích sản xuất những tế bào bạch cầu .
5. Các rối loạn về máu
Rối loạn và những bệnh về máu hoàn toàn có thể nguy hại vì hoàn toàn có thể lây lan nhanh gọn trong mạch máu xung quanh khung hình và làm suy giảm nhiều tính năng được tương hỗ bởi máu .
Các rối loạn máu phổ biến nhất:
Thiếu máu : Đây là thực trạng thiếu vắng hồng cầu hoặc hemoglobin trong máu. Kết quả là, những tế bào không luân chuyển oxy hiệu suất cao và những triệu chứng hoàn toàn có thể gồm có stress và da nhợt nhạt .
Cục máu đông : Nó rất quan trọng so với quá trình chữa lành vết thương. Tuy nhiên, một số ít yếu tố làm cục đông hình thành bên trong mạch máu và tạo ra ùn tắc. Cục máu đông cũng hoàn toàn có thể bị vỡ nhỏ ra và chuyển dời qua tim đến phổi, dẫn đến thuyên tắc động mạch phổi .
Ung thư máu : Bệnh bạch cầu, u tủy và ung thư hạch là những loại ung thư máu. Các tế bào máu bị đột biến phân loại không kiểm soát được và không chết đi khi hết vòng đời của tế bào. 3
