Tư vấn tâm lý cho trẻ em và thanh thiếu niên là một tiến trình với những trải nghiệm sống trong cuộc đồng hành với trẻ trên bước đường xây dựng nhân cách cho trẻ và cho cả nhà tư vấn tâm lý ….
Không chỉ là yếu tố hỏi trẻ ,tất cả chúng ta còn phải phỏng vấn lại chính tất cả chúng ta .
Paulo Freire 1987
I/ LẤY TRẺ EM LÀM TRỌNG TÂM :
Việc tư vấn tâm ý cho thanh thiếu niên dễ tạo cho người tư vấn ( Có thể là nhân viên cấp dưới xã hội hay nhân viên tâm ý ) có thái độ và tư tưởng của một người thày. Nếu người tư vấn ( NTV ) khi tư vấn cho trẻ, mà nghĩ rằng mình đang ở vị trí của một người cha, người thày, người bà con thậm chí còn là một người bạn của trẻ thì tất cả chúng ta phải xem xét lại tư thế của mình, vì những vị trí đó đều không thích hợp cho một người tư vấn, mà ta hoàn toàn có thể xem NTV là một tổng hòa của những vị trí trên và đôi lúc lại trở thành một người quan sát và có khi lại phải trở thành chính đưa trẻ đó để hoàn toàn có thể cảm thông một cách triệt để những tâm lý và hoàn toàn có thể nhìn nhận được những phản ứng của trẻ .Chúng ta là người cha khi biết thông cảm cho những ức chế mà trẻ hoàn toàn có thể gặp phải tại mái ấm gia đìnhChúng ta là người thày khi biết đưa ra những xu thế giúp trẻ nhìn ra yếu tố mà chúng đang gặp phải trong đời sống .Chúng ta là người bà con khi biết lắng nghe những nỗi niềm của trẻ với sự gật đầu và tôn trọng bản thân trẻChúng ta là bạn hữu của trẻ khi biết giúp sức và động viên trẻ có được những quyết định hành động thiết yếu
Đặt trẻ em vào trọng tâm :
Do vị trí của người tư vấn không cố định và thắt chặt, biến hóa tùy theo thực trạng của trẻ, thế cho nên không hề xem đó là vị trí trọng tâm trong quan hệ của mối tương tác cá thể, vì vậy tất cả chúng ta phải lấy chính đứa trẻ làm trọng tâm trong công tác làm việc tư vấn .Việc đứa trẻ trở thành trọng tâm có nghĩa là người tư vấn phải :– Tôn trọng, chú ý quan tâm đến những phát biểu, quan điểm của trẻ– Giúp trẻ thể hiện những tâm lý của mình ( Qua phát biểu, bầy tỏ bằng ngôn từ và phi ngôn từ, game show, hình vẽ, đóng kịch )– Tham khảo quan điểm trẻ một cách trang nghiêm ( Căn cứ vào độ tuổi và sự trưởng thành )– Cùng trẻ đưa ra quyết định hành động, lý giải sự lựa chọn và nguyên do cho từng quyết định hành động .– Các lời nhu yếu, trao đổi phải dùng những từ ngữ dễ hiểu để chắc như đinh rằng trẻ hoàn toàn có thể chớp lấy được ý nghĩa. Không nên có những lời nói mập mờ, nước đôi .Vì thế, việc tư vấn tâm ý cho trẻ không chỉ là những lời khuyên bảo mang tính giáo huấn một chiều, mà trong việc gặp gỡ trẻ cần phải có thái độ lắng nghe, phải tạo thời cơ và điều kiến cho trẻ hoàn toàn có thể thể hiện đậm cá tính, tâm lý và năng lực của mình. Hơn thế nữa còn giúp cho trẻ hoàn toàn có thể tham gia vào hàng loạt quy trình tư vấn, lập kế hoạch giúp cho chính trẻ được tăng trưởng. Yếu tố quan trọng nhất trong sự tham gia của trẻ em là người tư vấn phải xem những em là những đối tác chiến lược hơn là những người phụ thuộc vào vào những nhu yếu của mình .
Khám phá thế giới trẻ em :
Khi tư vấn tâm ý cho trẻ, điều đó có nghĩa là người tư vấn phải hiểu được thân chủ của mình, mà để hiểu được trẻ, tất cả chúng ta phải biết cách đi vào quốc tế nội tâm của trẻ em, phải hiểu được những tiến trình tăng trưởng và những phản ứng tâm – sinh lý của từng lứa tuổi, tối thiểu là trong lứa tuổi trẻ em và lứa tuổi thiếu niên .Ngoài những kiến thức và kỹ năng về tâm ý lứa tuổi trong bộ môn tâm ý – giáo dục hay trong những khoa xã hội học, người tư vấn cần khám phá thêm những yếu tố Tâm bệnh lý, tuy không thiết yếu phải đi sâu vào lãnh vực Tâm Thần học ( như bác sĩ tâm thần học trẻ em ). Nhưng với những hiểu biết về Tâm bệnh lý, và Tâm lý Lâm sàng của lứa tuổi trẻ em và vị thành niên, tất cả chúng ta sẽ hiểu rõ hơn nguyên do, trạng thái và hậu quả của những yếu tố tâm ý mà trẻ em, đặc biệt quan trọng là trẻ có những rối nhiễu tâm ý thường hay gặp phải : Chống đối, Hung hăng, nói dối, đánh cắp, trầm cảm hay có những hành vi dục tính vi phạm những quy tắc đạo đức
Các giai đoạn phát triển tâm sinh lý của trẻ em :
– Giai đoạn Sơ sinh ( Nhũ nhi – tuổi bế bồng ) : Từ 0 – 1 tuổi là quá trình tăng trưởng rất nhanh về khối lượng, độ cao, những cảm xúc và tri giác. Hoạt động mang đặc thù phản xạ. Vận động bằng giác quan, nhận thức mang tính bất phân, có sự gắn bó với một người nào đó. Nhu cầu hầu hết là ăn ngủ, bài tiết và cảm xúc bảo đảm an toàn .– Giai đoạn Mẫu giáo – Nhà trẻ : Từ 1 – 5 tuổi là quy trình tiến độ học tập những thao tác về hoạt động, mày mò những công dụng của công cụ. tiếp thu những thông tin và tăng trưởng năng lực về ngôn từ – hình thành ý thức, học biết những quy tắc cư xử tương thích, nhận thức mang tính duy kỷ. Nhu cầu đa phần là hoạt động và tiếp xúc .– Giai đoạn trẻ em ( tiểu học – tuổi nhi đồng ) : Từ 6 – 8 tuổi là tiến trình hình thành và hoàn thành xong những kỹ năng và kiến thức về hoạt động, phát âm, trí nhớ – Hình thành thế giới quan, khởi đầu có năng lực khuynh hướng trong khoảng trống, thời hạn và xã hội. biết phân biệt giữa cá thể và môi trường tự nhiên xung quanh, nhu yếu hầu hết là thiết kế xây dựng những mối quan hệ xã hội trong mái ấm gia đình và nhà trường .– Giai đoạn tiền thiếu niên ( tuổi Thiếu nhi ) : Từ 9 – 12 tuổi, đây là quá trình khởi đầu hình thành những ý thức về đạo đức, về giới tính, có nhu yếu tiếp thu những tri thức ( óc tò mò ) và tăng trưởng những năng khiếu sở trường. Hình thành và phát khiển những năng lực cá thể Bắt đầu phải đối lập với những stress bên trong khung hình ( phức cảm Oedip ) Có nhu yếu về một tổ ấm mái ấm gia đình, cần sự không thay đổi, sự đồng ý của những người xung quanh và sự đồng cảm .– Giai đoạn thiếu niên ( Dậy thì ) : Từ 12 – 16 tuổi là một tiến trình tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ thứ hai của khung hình, tăng trưởng nhanh về hệ xương, cơ bắp và hệ sinh dục. Có nhiều trộn lẫn về tâm sinh lý, rất dễ bị tổn thương về tâm ý nên dễ có những rối nhiễu, có nhu yếu kết bạn, gắn mình với một tập thể, có tính thích chỉ huy hoặc được chỉ huy. Tìm kiếm và kiến thiết xây dựng cho mình một khuôn mẫu lý tưởng ( về Nhân vật, đức tính, ý niệm, mục tiêu ) Tìm cách vấn đáp cho câu hỏi : Tôi là ai ? do đó dễ có nhiều đánh giá và nhận định mang tính quá khích, ảo tưởng. Thích phát huy niềm tin nghĩa vụ và trách nhiệm, dễ bị hấp dẫn và chịu tác động ảnh hưởng của môi trường tự nhiên xung quanh .
a) Các rối nhiễu tâm lý chủ yếu trong các giai đoạn:
– Trong giai đoạn sơ sinh thì rối nhiễu tâm lý chủ yếu là trẻ bị hụt hẫng khi mất đi đi cảm giác an toàn, và nếu phải sống trong một môi trường thiếu tiếp xúc với những người thân (Mồ côi, cha mẹ ở xa, vắng mặt thường xuyên ..hoặc lạnh lùng, ít quan hệ) trẻ có thể trở nên Chậm nói, chậm phát triển hoặc trầm cảm và gia tăng nguy cơ tự kỷ. ( Tự kỷ là một rối loạn quan hệ giao tiếp bẩm sinh ).
– Trong giai đoạn Nhà trẻ – Mẫu giáo nếu trẻ không được đi học, không được tiếp xúc với một môi trường lành mạnh ( về tâm lý ) ngoài phạm vi gia đình, trẻ sẽ trở nên thụ động, ích kỷ và dễ có những phản ứng tiêu cực, kém phát triển về khả năng diễn đạt, thiếu óc tưởng tượng, sáng tạo hoặc có những phản ứng về sinh lý như Biếng ăn, rối loạn tiêu hóa, đái dầm, nói lắp …
– Trong giai đoạn trẻ em nếu thiếu sự quan tâm của cha mẹ ( Trò chuyện, dạy dỗ, tạo các điều kiện thuận lợi cho việc học tập, giải trí, nâng cao nhận thức, có ý thức về trách nhiệm, biết làm việc nhà…) Trẻ có thể trở nên thụ động, trầm cảm, dễ tiêm nhiễm những tính xấu, có khi dẫn dến những tổn thương tâm lý lâu dài trong suốt cuộc đời.
– Trong giai đoạn tiền thiếu niên nếu không tạo dựng được cho trẻ một môi trường học tập lành mạnh, hướng dẫn các em các hoạt động và kỹ năng tích cực và có được một kiến thức về giới tính ( Qua cha mẹ, nhà trường hay các đoàn thể ), trẻ sẽ tự đi tìm cho mình những hiểu biết có thể dẫn đến những hành vi nông nỗi, sai lệch hoặc đánh mất niềm tin vào các giá trị của cuộc sống, từ đó gây ra các phản ứng : Lười biếng, không có tinh thần trách nhiệm, Hung hăng, chống đối, bỏ nhà đi hoặc có nguy cơ tự sát.
– Trong giai đoạn thiếu niên nếu trẻ không được giáo dục về nhân cách thông qua các hoạt động đoàn thể và nhà trường, chịu những tác động xấu của môi trường xung quanh (bạn bè, khu xóm, phim truyện, sách báo….), thiếu những hiểu biết về lịch sử đất nước, truyền thống dòng họ, gia đình, thiếu những tấm gương để noi theo và thiếu sự hướng dẫn trong việc định hướng học tập, nghề nghiệp… Trẻ dễ có những lệch lạc về hành vi, về đạo đức…có những phản ứng tiêu cực ( Có tư tưởng ích kỷ, ganh tỵ, đua đòi, có những hành vi thiếu lành mạnh về đạo đức, tình dục ). Thiếu những kiến thức về lịch sử, xã hội trẻ dễ trở nên tự ti, dễ bị kích động, thiếu kiên quyết, không có tinh thần trách nhiệm…
Ngoài ra nếu một đứa trẻ trong lứa tuổi thiếu nhi và tiền thiếu niên có những thiếu thốn về mặt tình cảm, những nhu cầu không được thỏa mãn thì nó sẽ bộ lộ trong lứa tuổi thiếu niên một cách cụ thể, và một trong những cách bộc lộ đó là hành vi Thủ dâm. Gần đây, với sự phát triển về công nghệ thông tin, thì có nhiều em chuyển sang việc say mê game hay thực hiện các giao lưu qua mạng internet, đều đó có tác hại lớn đến tâm lý ứng xử của trẻ.
TƯ VẤN CHO TRẺ EM LÀ :
– Lấy trẻ em làm đơn vị chức năng để quan sát và dựa vào quy trình sinh trưởng của trẻ là cơ sở để nghiên cứu và phân tích .– Đặt trẻ em vào TT của tiến trình tư vấn– Khám phá những nhận xét và quan điểm của trẻ đựa trên những cơ sở đưới đây :
- Trẻ em là kẻ ít có quyền lực nhất trong gia đình và cộng đồng
- Trẻ em thường sử dụng các từ ngữ và có sự hiểu biết về từ ngữ khác nhau
- Trẻ em tương đối thiếu kinh nghiệm.
Thông thường, trong một ca tư vấn tâm ý cho trẻ em và thanh thiếu niên, phần lớn đều có người nhà đi kèm, và việc tiếp xúc hoàn toàn có thể diễn ra dưới những hình thức :– Tư vấn cho người nhà : Tuỳ theo trường hợp và nhu yếu của mái ấm gia đình mà NTV hoàn toàn có thể nhu yếu hay gật đầu để gặp gỡ với bố, mẹ của đứa trẻ .– Tư vấn cho trẻ : Thường diễn ra sau buổi gặp cha mẹ, NTV trao đổi và triển khai những Test tâm ý thiết yếu để biết rõ hơn về trẻ, qua đó đưa ra được những xu thế thiết yếu .– Tư vấn cho cả mái ấm gia đình : Bao gồm cha mẹ ( hay chỉ co bố hoặc mẹ ) để thống nhất những giải pháp vận dụng cho trẻ .
CÁC NGUYÊN LÝ & KỸ THUẬT TƯ VẤN
Lắng nghe và trao đổi :
Để thực thi một cuộc tư vấn tâm ý, NTV cần có năng lực lắng nghe giỏi và chớp lấy được những kiến thức và kỹ năng để trò chuyện với trẻ, muốn thế, ta cần phải quan tâm đến những điểm sau đây :– Mong ước thực sự tương hỗ trẻ em và mái ấm gia đình của trẻ mà không làm giảm đi vai trò của cha mẹ những em hay tạo ra sự chịu ràng buộc .– Tập trung trong khi trao đổi, chuẩn bị sẵn sàng gật đầu mọi phản ứng của trẻ– Tỏ ra trọn vẹn gật đầu những gì mà trẻ bầy tỏ– Có thể san sẻ, nhưng không để bị chi phối với sự bầy tỏ cảm hứng của trẻ .– Phân biệt cảm hứng của trẻ và của riêng bạn, tuy nhiên bạn vẫn hoàn toàn có thể bầy tỏ cãm xúc của mình trong một chừng mực nào đó .– Kiên nhẫn : Trẻ em thường tỏ ra nhút nhát hay thụ động hay cần có thời hạn để tìm những từ ngữ để diễn đạt hoặc tập trung chuyên sâu tâm lý. Không nên tỏ ra có thái độ mất kiên trì bằng hành vi hay lời nói .– Hãy tìm hiểu và khám phá ” ngôn từ không lời ” được biểu lộ trên khuôn mặt và qua cử chỉ của trẻ, điều này nhiều lúc lại rõ ràng và trung thực hơn là những gì trẻ nói ra .– Hãy kiểm soát và điều chỉnh cuộc trao đổi của bạn sao cho tương thích với lứa tuổi, thể trạng và tâm trạng của trẻ .– Hãy tập cho mình năng lực chịu đựng những khoảng chừng thời hạn im re, nước mắt, những cơn tức giận nếu có. Chúng đều mang những ý nghĩa và có giá trị giúp cho bạn hiểu trẻ hơn .– Sẵn sàng tiếp đón cách biểu lộ cảm hứng can đảm và mạnh mẽ của trẻ. Bạn không hề làm giảm hay giải tỏa được những xúc cảm như thế hoặc làm cho trẻ quên đi được. Nhưng bạn hoàn toàn có thể san sẻ với trẻ những cảm hứng này, giúp trẻ hoàn toàn có thể nói, giúp trẻ hiểu được ý nghĩa của cảm hứng, giúp trẻ đổi khác hình ảnh của bản thân, xem xét lại cảm xúc tội lỗi … và nếu được tiến tới việc hiểu biết thực tiễn hơn .
MỘT SỐ NGUYÊN TẮC TRONG VIỆC TƯ VẤN TRẺ EM:
– Trong việc trao đổi hãy khuyến khích trẻ nói và tỏ ra rất là chăm sóc đến những điều chúng trình bầy .– Hãy đối xử với trẻ em như những tác nhân xã hội có khá đầy đủ năng lực thay vì chỉ là kẻ thụ hưởng những sự trợ giúp một cách thụ động .– Không áp đặt hay sử dụng bất kỳ hình thức nào để lạm dụng hay bóc lột trẻ vì mục tiêu nghiên cứu và điều tra .– Không dấu diếm trẻ về những thông tin thiết yếu cho chúng .– Trong những yếu tố có tương quan trực tiếp với trẻ em, hãy cố gắng nỗ lực để trẻ nhận diện yếu tố, thiết lập được tiềm năng và sự tham gia trong việc thu thập dữ liệu, nghiên cứu và phân tích và Kết luận .– Trong những yếu tố có tương quan gián tiếp đến trẻ, cần phải dựa trên quan điểm của trẻ trước khi viết bất kể một quy ước nào .– Không nên sử dụng những tài liệu hoàn toàn có thể gây ra những hậu quả không tốt cho trẻ ngay cả khi được sự đồng ý chấp thuận của trẻ .
– Hãy lưu ý và tôn trọng những cảm xúc của trẻ.
Tư vấn tâm lý là một tiến trình với những trải nghiệm sống trong cuộc đồng hành với trẻ trên bước đường xây dựng nhân cách cho trẻ và cho cả nhà tư vấn tâm lý.
Cv.TL LÊ KHANH
Comments
comments
